Sanne de Lange schreef deze week een stuk over vrouwelijke leiders. Uit onderzoek komt naar voren dat zij vaker seksueel geïntimideerd worden dan vrouwen zonder een leidinggevende functie. Maar waarom is dat zo? En wat gebeurd er als je er wat van zegt? 

Seksuele intimidatie op de werkvloer bestaat al erg lang. Rond de jaren zeventig van de vorige eeuw werd seksuele intimidatie gekenmerkt door machtsverschillen, zoals een man die zijn secretaresse vertelt hoe mooi haar borsten wel niet uitkomen in het bloesje dat ze draagt, of een baas die een werkneemster in de billen knijpt bij het koffiezetapparaat. Kortom: een vrouw die seksueel geïntimideerd wordt door een man die een hogere positie dan haarzelf bekleed.

Maar tijden zijn veranderd. Vrouwen bekleden tegenwoordig meer vooraanstaande posities dan in de jaren ’70, bovendien is er meer aandacht voor seksuele intimidatie. Hoe ziet seksuele intimidatie er op de werkvloer anno 2020 uit? Dit was de vraag die door vier onderzoekers, Olle Folke, Johanna Rickne, Seiki Tanaka en Yasuka Tateishi, werd gesteld. In hun onderzoek is er gekeken naar seksuele intimidatie op de werkvloer in Japan, de Verenigde Staten en in Zweden. Het onderzoek richtte zich vooral op de vraag wie er meer seksuele intimidatie ondervindt, vrouwen met of vrouwen zonder leiderschapstaken. Ze vroegen verschillende vrouwen met verschillende banen en taken een vragenlijst in te vullen. Het antwoord dat hier uitkwam was duidelijk: vrouwen met leiderschapstaken ondervinden meer seksueel intimiderend gedrag dan vrouwen zonder leiderschapstaken. 

Vrouwen zijn vaker slachtoffer van seksuele intimidatie dan mannen en mannen vertonen vaker seksueel intimiderend gedrag. Maar waarom worden vrouwen met meer macht vaker seksueel geïntimideerd? De onderzoekers geven een aantal verklaringen. Eén verklaring is dat er geprobeerd wordt om vrouwen die een hoge positie bekleden naar beneden te trekken door middel van seksuele intimidatie. Dit kan gebeuren uit bijvoorbeeld jaloezie.

Een andere verklaring is dat mannen onbewust de rollen die mannen en vrouwen vroeger hadden, willen handhaven. Leidinggeven werd lang gezien als een mannelijk taak. Tegenwoordig is nog steeds niet iedereen ervan overtuigd dat vrouwen net zo goed leiding kunnen geven als mannen. Zo zouden vrouwen emotioneel en te lief zijn. Eigenschappen die een persoon vaak bezit wanneer die goed leiding kan geven, worden vaak als mannelijk gezien. Vrouwen met deze eigenschappen worden meestal negatief beoordeeld. Waar een man bijvoorbeeld geprezen wordt voor zijn zelfverzekerdheid en vermogen om anderen aan te sturen, wordt een vrouw als arrogant en bazig gezien. Hier komt bij dat mannen zich op hun mannelijkheid aangevallen kunnen voelen. Ze willen niet door ‘een vrouw’ aangestuurd worden. Ook dit komt voort uit deze traditionele denkwijze over welke rollen mannen en vrouwen aan moet nemen. Doordat leidinggeven meer met mannen geassocieerd wordt dan met vrouwen, kan een man zich aangevallen voelen wanneer een vrouw de leiding heeft over hem. 

Verder wordt door de onderzoekers als verklaring gegeven dat vrouwen door haar mannelijke collega’s in de eerste plaats als vrouw en niet als collega worden gezien. Het is niet ongewoon dat een vrouw, tijdens bijvoorbeeld een vergadering, de enige vrouw aan tafel is. De kans is voor een vrouw met leiderschapstaken groter om in een omgeving terecht te komen met veel mannen en weinig vrouwen dan voor vrouwen zonder leiderschapstaken. Dit komt doordat meer mannen dan vrouwen hogere posities bekleden. De verschillen met haar collega’s spreken luider dan haar overeenkomsten. Dit kan ertoe leiden dat de vrouw in kwestie niet als gelijke gezien- en behandeld wordt. 

Een omgeving met veel mannen en weinig vrouwen kan er ook toe leiden dat seksueel intimiderend gedrag minder wordt afgekeurd. Hierdoor bestaat een grotere kans dat het plaatsvindt. Een voorbeeld hiervan gaven de wetenschappers in hun onderzoek: een manager genaamd Holly had een bedrijfsetentje. Dit was een etentje met collega’s en cliënten van het bedrijf waar ze werkte. Ze was de enige vrouw aan de tafel. Eén van de cliënten legde tijdens het eten constant zijn hand op haar bovenbeen en probeerde zelfs haar bh los te krijgen. Volgens Holly hadden de andere mannen aan tafel door wat er speelde, maar probeerde niemand in te grijpen. Ze verwacht dat de avond anders was verlopen wanneer er meer vrouwen aan de tafel hadden gezeten. 

Vrouwen in leidinggevende posities ondervinden, volgens de onderzoekers, ook meer negatieve gevolgen van het ervaren en het melden van seksueel intimiderend gedrag, zowel in hun verdere loopbaan als op sociaal gebied. Sociaal gezien worden vrouwen door hun collega’s eerder in een negatief daglicht gezet, omdat ze bijvoorbeeld als onruststoker worden gezien. Ook kan het ervaren van seksuele intimidatie leiden tot een slechtere mentale gezondheid. Verder wordt de kans op promotie kleiner zodra een vrouw ongewenst gedrag meldt. Hierdoor wordt het dus lastiger om hogerop te komen. Vrouwen met leiderschapstaken ondervinden dus meer seksuele intimidatie en meer negatieve gevolgen van deze intimidatie dan vrouwen zonder deze taken. De weg naar de top is voor niemand een snelweg, maar voor een vrouw ligt er net wat meer puin op het pad en het wordt hoog tijd dat dit wordt opgeruimd. 

Sanne de Lange

Literatuurvermelding

Folke, O., Rickne, J., Tanaka, S., & Tateishi, Y. (2020). Sexual Harassment of Women Leaders. Daedalus, 149(1), 180–197. https://doi.org/10.1162/daed_a_01781