Uit den ouden Doosch deze week Björn Klinkenberg, die zich uitlaat over de ‘milieumok maatregel’ die in 1995 werd ingevoerd. Wanneer zijn regels simpele suggesties voor het beoogde juiste gedrag en wanneer zijn ze manipulatie? En had deze maatregel wel zin? Björn was er wel uit, de toenmalige redactie voegde als ondertitel ‘gemok’ aan het stuk toe. Deze informatie daar gelaten blijkt het thema van milieumaatregelen op de faculteit 25 jaar eerder al relevant te zijn. 

Paternalisme viert weer ouderwets hoogtij 

 Ook in Groningen kunnen we weer met een gerust hart gaan slapen. Danzkij de inspanning van een aantal schimmige individuen hebben we allemaal bereikt dat er vanaf oktober duizenden plastic bekertjes niet meer in het milieu terecht komen. Gelukkig maar, want anders zal deze planeet er compleet anders uit gaan zien voor onze kinderen. Het begin is er, eindelijk, alleen moeten we nu niet indutten. Er moeten meer van dit soort acties komen willen we het milieu nog enigszins redden. De toon is gezet en  ‘we gaan ervoor’.

 Dat veel studenten zich kunnen vinden in enige vorm van milieubehoud ligt natuurlijk erg voor de hand. Wie wil er in de jaren negentig nu niet politiek correct zijn. Milieu is een ‘hot item’ en iedereen wil hier toch wat aan doen. Een schuldgevoel afkopen kan door lid te worden van Natuurmonumenten, want wie wil in de toekomst niet recreëren in natuurgebieden die ‘ongerept en vrij van menselijk ingrijpen’ zijn ingericht. We laten Gaasterland vollopen met water, want wij, wij weten veel beter wat goed is voor het milieu dan een stel achtergebleven boeren die de grond toch alleen maar gebruiken om de overtollige mest te dumpen. Nee, wij weten wat goed is voor de mensen in Nederland. Op dezelfde manier wordt op de, o zo intellectuele, universiteit gedacht en gehandeld. De aanschaf van een zogenaamde milieumok moet ons, net als een stelletje onwetende boeren, evenzo door de strot gedouwd worden. Doe je dat niet en kom je zonder je mok bij college dan krijg je gewoon geen koffie. Het is misschien een klein beetje extreem maar ja, anders doen ze het toch niet en de gevolgen daarvan zijn helemaal niet meer te overzien. Iedereen wil toch zijn mokje leut consumeren. Als je dan ook nog als bonus politiek correct kunt zijn en het bovendien goedkoper is dan het lidmaatschap van natuurmonumenten, dan is dat natuurlijk optimaal. En dit alles is voor niet minder dan een rijksdaalder te verkrijgen op maar liefst 27 verkooppunten. Als calculerende student bezwijk je al snel onder deze sociale en morele druk. Na een eenvoudige berekening van de nietige kosten en de verheven baten, in het licht van nutsmaximalisatie, mag je jezelf rekenen tot de klasse van trotse bezitters van een stukje cultuurgoed. Ook jij bent nu een trendsetter en een schepper van een rooskleuriger toekomst. Later kun je je kinderen vertellen dat ze zonder jouw bijdrage niet meer hadden kunnen genieten van hét groen hart van Nederland. Zo zie je maar, zo gauw je de mensen tot iets verplicht komt het pas goed met ons. Het doel heiligt de middelen: misschien hebben we dan toch iets geleerd van ons koloniale verleden.

            Dat deze vorm van ‘milieubeleid’ in mijn ogen niet echt de juiste manier is lijkt mij voor de hand te liggen. Natuurlijk is het milieu belangrijk, alleen de manier waarop er nu iets aan gedaan wordt staat gelijk aan pure manipulatie. Het systeem in de kantine van de harmonie was toch ook erg milieuvriendelijk. Je loopt naar de koffiekan en je pakt een PORSELEINEN mok die je na de consumptie terugzet en die afgewassen wordt om daarna weer gebruikt te worden. Nee, dit is niet goed want je moet het individu direct confronteren met het milieu. Door de mok raken ze bewust van hun gedrag en leren ze tenminste wat. Deze achterhaalde zeventiger jaren gedachte schijnt het toch goed te doen want ook veel mensen bij sociologie doen graag mee met de grote massa. Als we het dan toch over kosten en baten hebben, is het systeem van de harmonie niet een stuk goedkoper en milieuvriendelijker? En als de productiekosten van deze milieumok zo’n 80 cent bedraagt, waar wordt de resterende 1 gulden 70 per mok dan aan besteed? Vliegreisjes en hotelkosten voor de vakgroep soms, of aan het behoud van die treurige beuk soms?

            Wat ik me afvraag is, in hoeverre we steeds weer een stukje van onze individuele vrijheid afstaan en tot hoever we ons laten dirigeren door een kleine groep semi intellectuelen die het altijd beter menen te weten. Want we kunnen natuurlijk nog veel verder gaan. Waarom maken we van Nederland geen totalitaire staat? Dan kunnen we het gedrag van het individu pas goed reguleren en controleren. Iedereen weet dat sociaal gedrag moeilijk te veranderen is, maar moet dat door de individuele keuzevrijheid als lastige determinant uit te schakelen? Op deze manier volgen we het voorbeeld van alle despoten die ooit op deze wereld zijn geweest en zorgen we ervoor dat iedere handeling van ieder individu aan banden wordt gelegd. Blijkbaar kan een oprechte milieu-activist zich dan pas echt in zijn handen gaan wringen. Volgens ditzelfde principe kunnen we evengoed alle milieuonvriendelijke producten afschaffen en weer één worden met de natuur. De mannen gaan weer jagen en de vrouwen mogen thuisblijven om te koken en de kinderen op te voeden (dan ben je ook meteen van een aantal andere problemen af). Alles volgens het simpele, autoritaire en ongastvrije principe van de milieumok-invoering.

 Maar goed, laten we alles nog eens goed relativeren en ons gaan bezighouden met de echte problemen aangaande het milieu. Ons niet door milieuvriendelijke egotripperij en rookgordijnen laten misleiden. Zolang niemand bereid is om werkelijke offers te brengen voor het milieu bereiken we niets. Want laten we eerlijk zijn, we kunnen net zo goed de vleeswaren uit de kantine bannen. Gezien de verwachte voedseltekorten ten gevolge van mondiaal veranderend consumptiegedrag, waarbij met name een toename van vleesconsumptie als determinant wordt voorspeld, zou dit evengoed een ‘voor ons eigen bestwil-ingreep’ rechtvaardigen. Om maar eens wat te noemen. Maar als de investeringskosten te hoog zijn wil niemand meer meedoen met echt goede acties voor het milieu. Het invoeren van een milieumok is een eerste stap in de goede richting. Maar als jullie denken dat die paar plastic bekers gezien de enorme hoeveelheid afval die we produceren in de westerse samenleving echt iets compenseren, dan… Maar ja, het is altijd makkelijk praten vanuit een positie van welvaart en willen natuurlijk niet een stapje achteruit doen. Trouwens, wat kost nu toch zo’n milieumok.

            Na deze glorieuze overwinning van de quasi milieu-activisten kunnen ze natuurlijk niet stil blijven staan. Je gaat een baby toch ook niet alleen leren kruipen. Dat loopt voor geen meter. Als we toch bezig zijn kunnen we beter meteen wat meer zoden aan de dijk zetten. We verplichten gewoon het gebruik van milieuvriendelijke verpakkingen, boeken op kringlooppapier, de lei en het telraam, etc. Iedereen die met een plastic tasje bij een college komt mag niet meer naar binnen. Het is toch paradoxaal dat je een milieumok in een HEMA-tas hebt. Dat zou natuurlijk niet consequent zijn. En over consequent zijn gesproken: al die mensen die tot nu toe hun brood verdienen door plastic bekertjes te produceren zouden het meest efficiënt ingezet kunnen worden als milieupolitie (of milieumok-afwassers).

            Voor andere maatregelen om deze vorm van beleid te effectueren kan ik de milieulobby alleen maar adviseren om de klassiekers nog eens na te lezen: Aldous Huxley en George Orwell hadden wat dit betreft bijzonder efficiënte visies.

Björn Klinkenberg